ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ;
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου κάποιες γυναίκες κληρονομούν γονιδιακές ανωμαλίες με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου στον μαστό, στις ωοθήκες και πιθανώς σε άλλα όργανα.
Οι πιο σημαντικές αλλαγές αφορούν τα γονίδια BRCA1 και BRCA2, ενώ όσες γυναίκες (ή άνδρες) τις φέρουν, εμφανίζουν το Σύνδρομο Κληρονομικού Καρκίνου του Μαστού και Ωοθηκών, που αφορά το 5-10% των περιπτώσεων της νόσου. Εκτός των γονιδίων BRCA υπάρχουν και μεταλλάξεις σε άλλα γονίδια όπως στο ΤΡ53, PALB2, CHEK2, ATM, PTEN που ενισχύουν τον κίνδυνο έστω και λιγότερο συχνά (μερικά από αυτά σχετίζονται και με διάφορα σύνδρομα).
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ;
Οι γυναίκες που επιβεβαιωμένα είναι φορείς μεταλλάξεων του γονιδίου BRCA1 έχουν 50-85% πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο στον μαστό μέχρι την ηλικία των 70 και 40-60% πιθανότητες για καρκίνο των ωοθηκών μέχρι την ηλικία των 85. Επιπροσθέτως, στο 25-30% των περιπτώσεων θα εμφανίσουν δεύτερο καρκίνο στον μαστό εντός μιας δεκαετίας από τον πρώτο. Οι φορείς του BRCA1 είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν τον τριπλά αρνητικό υπότυπο του καρκίνου που μπορεί να είναι πιο επιθετικός και δύσκολος στην αντιμετώπιση.
Αντίστοιχα για το γονίδιο BRCA2, στις γυναίκες οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου μαστού μέχρι τα 70 έτη είναι 50-85% και ωοθηκών 15-30%. Οι άνδρες φορείς έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν από καρκίνο στον μαστό και προστάτη. Επίσης και τα δύο φύλα βρίσκονται σε κίνδυνο εμφάνισης παγκρεατικού καρκίνου και μελανώματος.
ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΕ ΤΟΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ;
Το οικογενειακό ιστορικό κακοήθειας στον μαστό αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου σε μία γυναίκα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως έχει κληρονομήσει τα εν λόγω γονίδια. Οι πιθανότητες να είναι κάποιος φορέας αυτών των γονιδίων εξαρτάται εκτός από το ισχυρό οικογενειακό ιστορικό, και από τον αριθμό συγγενών πρώτου βαθμού ή δευτέρου βαθμού όπως επίσης την ηλικία που έχουν διαγνωσθεί.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΞΕΡΩ ΑΝ ΕΙΜΑΙ ΦΟΡΕΑΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΔΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΩΝ;
Όταν μία γυναίκα διαγνωσθεί ή έχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνο του μαστού ο ιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιες εφαρμογές υπολογισμού του κινδύνου για εμφάνιση της νόσου ώστε να εκτιμήσει την πιθανότητα να είναι φορέας των μεταλλαγμένων γονιδίων. Επίσης, μπορεί να γίνει εκτίμηση από γενετιστή, όπου θα αξιολογηθεί το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας σε σχέση με τις κακοήθειες που έχουν παρουσιαστεί και βάσει αυτού να συστηθεί η διενέργεια γονιδιακού ελέγχου.
ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΤΟΝ ΓΟΝΙΔΙΑΚΟ ΕΛΕΓΧΟ ;
Στις γυναίκες που έχουν ήδη διαγνωσθεί με καρκίνο, οι σχετικές ενδείξεις εκτίμησης από γενετιστή ή διενέργειας γονιδιακού ελέγχου είναι η μικρή ηλικία διάγνωσης, η εμφάνιση δεύτερου καρκίνου στον μαστό (όχι υποτροπής), το ισχυρό οικογενειακό ιστορικό (ιδιαίτερα σε μικρή ηλικία ή σε άνδρα) και η φυλή των Εβραίων Ashkenazi.
Αντιστοίχως, γενετική συμβουλευτική και γονιδιακός έλεγχος συστήνεται σε γυναίκες που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι φορείς των μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA όπως οικογενειακό ιστορικό με φορέα μεταλλάξεων BRCA, περισσότερα του ενός μέλους με καρκίνο μαστού, παγκρέατος ή ωοθηκών, γυναίκες με καρκίνο ωοθηκών ή παγκρέατος και άνδρες με καρκίνο μαστού, παγκρέατος ή μεταστατικό προστάτη.
Πάντως πρέπει να σημειωθεί πως κάτω από 10% των γυναικών που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο του μαστού είναι φορείς των BRCA.
ΠΩΣ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΤΑΙ Ο ΓΟΝΙΔΙΑΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΡΜΗΝΕΥΟΝΤΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ;
Για τον γονιδιακό έλεγχο λαμβάνεται δείγμα από το αίμα ή τα πτύελα και αποστέλλεται σε ειδικό εργαστήριο γενετικής, με τα αποτελέσματα να είναι έτοιμα σε λιγότερο από ένα μήνα. Υπάρχουν γονιδιακά τεστ που μελετούν είτε μόνο τις μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA είτε περισσότερων γονιδίων στα πλαίσια άλλων κληρονομικών μορφών καρκίνου.
Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι θετικό ή αρνητικό για γονιδιακή μετάλλαξη, ενώ κάποιες φορές είναι απροσδιόριστο ή θετικό για μετάλλαξη η οποία δεν είναι σαφές αν επηρεάζει τον κίνδυνο. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εκτιμηθούν από τον θεράποντα ώστε να δοθούν οδηγίες για την περαιτέρω παρακολούθηση ή αντιμετώπιση.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΑΝ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΤΙΚΟ ;
Οι γυναίκες που είναι επιβεβαιωμένα φορείς μεταλλάξεων των BRCA έχουν ιδιαίτερα αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου μαστού και ωοθηκών. Για τον λόγο αυτό συστήνονται στρατηγικές οι οποίες προλαμβάνουν και μειώνουν τον κίνδυνο:
- Αυστηρός Έλεγχος. Αυτός συνίσταται σε αυτοψηλάφηση από την ηλικία των 18, κλινική εξέταση 2 φορές τον χρόνο από χειρουργό μαστού, ετήσια ψηφιακή μαστογραφία από τα 30 έτη, ετήσια μαγνητική μαστογραφία από τα 25 έτη και ετήσιο ενδοκολπικό υπερηχογράφημα με μέτρηση του νεοπλασματικού δείκτη Ca125 από τα 35 έτη.
- Ορμονοθεραπεία – Χημειοπροφύλαξη. Τα πιο κοινά σκευάσματα είναι η ταμοξιφαίνη ή ραλοξιφαίνη, τα οποία εκτός της προφύλαξης έχουν και παρενέργειες όπως εξάψεις, νυχτερινούς ιδρώτες, θρομβώσεις. Η ταμοξιφαίνη επιπροσθέτως αυξάνει και τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στη μήτρα.
- Προφυλακτικές Επεμβάσεις. Η προφυλακτική μαστεκτομή με αποκατάσταση σε μικρή ηλικία και η προφυλακτική ωοθηκεκτομή μετά την απόκτηση παιδιών αποτελούν επιλογές που σχεδόν εξαφανίζουν τον κίνδυνο.