Παρά τις σημαντικές εξελίξεις στις διάφορες θεραπείες που χρησιμοποιούνται επικουρικά στον καρκίνο του μαστού, η χειρουργική παρέμβαση για την αφαίρεση του όγκου παραμένει ο βασικός πυλώνας στην αντιμετώπιση της νόσου⸱ αν δεν απομακρυνθεί η γενεσιουργός εστία της κακοήθειας, δεν μπορεί να επέλθει ίαση.
ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ;
Εφόσον μια γυναίκα έχει διαγνωσθεί με κακοήθεια στον μαστό, ο χειρουργός μαστού στοχεύει στα εξής:
- Απομάκρυνση του καρκινικού φορτίου (αφαίρεση της βλάβης). Επιτυγχάνεται με αφαίρεση είτε μόνο τμήματος του μαστού που περιέχει την βλάβη (ογκεκτομή) είτε ολοκλήρου του μαστού (μαστεκτομή).
- Σταδιοποίηση της νόσου. Για να σταδιοποιηθεί ο καρκίνος και να καθοριστεί η συμπληρωματική θεραπεία είναι απαραίτητο να εξετασθούν οι λεμφαδένες της μασχάλης για τυχόν μετάσταση μέσω της βιοψίας του φρουρού λεμφαδένα.
- Επίτευξη ενός αποδεκτού αισθητικού αποτελέσματος. Εφαρμόζονται ογκοπλαστικές τεχνικές, δηλαδή τεχνικές της πλαστικής χειρουργικής που ενσωματώνονται στην χειρουργική του μαστού για την αποκατάσταση του αισθητικού αποτελέσματος.
ΟΓΚΕΚΤΟΜΗ Η’ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ;
Στη σύγχρονη χειρουργική του μαστού τις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι απαραίτητη η μαστεκτομή. Η ογκεκτομή για καρκίνο (δηλ. η αφαίρεση μόνο τμήματος του μαστού που περιέχει την βλάβη) ακολουθείται πάντα από ακτινοβόληση του μαστού, είναι ογκολογικά εφάμιλλη της μαστεκτομής και υπερέχει αισθητικά λόγω της διατήρησης του αδένα. H απόφαση για την επιλογή της επέμβασης αποτελεί συνδυασμό χαρακτηριστικών της νόσου και προσωπικών παραμέτρων.
ΦΡΟΥΡΟΣ ΛΕΜΦΑΔΕΝΑΣ Η’ ΛΕΜΦΑΔΕΝΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΜΑΣΧΑΛΗΣ ;
Η αναγνώριση της ύπαρξης μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες της μασχαλιαίας χώρας αποτελεί κομβικό σημείο στην σταδιοποίηση της νόσου τόσο στα πλαίσια της πρόγνωσης όσο και της συμπληρωματικής θεραπείας.
Μέχρι τα τέλη του προηγούμενου αιώνα σε κάθε περίπτωση καρκίνου στον μαστό διενεργούνταν συμπληρωματικά λεμφαδενικός καθαρισμός της μασχάλης. Πρόκειται για μια επέμβαση βαρύτητας, με ικανό ποσοστό επιπλοκών (π.χ. λεμφοίδημα, δυσκινησία άνω άκρου) όπου αφαιρούνταν ένας μεγάλος αριθμός λεμφαδένων της μασχάλης ώστε να εξετασθούν για ύπαρξη μεταστάσεων.
Με την τεχνική του λεμφαδένα φρουρού που εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες, αναγνωρίζονται διεγχειρητικά οι λεμφαδένες (συνήθως 1-3) που βρίσκονται μεταξύ μαστού και μασχαλιαίας χώρας (φρουροί) και ελέγχονται στο μικροσκόπιο για ύπαρξη πιθανών μεταστάσεων. Αυτοί οι λεμφαδένες αποτελούν τον πρώτο σταθμό εξάπλωσης του καρκίνου αντιπροσωπεύοντας και τους υπόλοιπους λεμφαδένες της μασχάλης. Η εντόπιση τους γίνεται με την χρήση μπλε χρωστικής και ραδιενεργού ουσίας που εγχέεται συνήθως γύρω από την θηλή πριν το χειρουργείο. Αν οι λεμφαδένες είναι αρνητικοί για μετάσταση δεν χρειάζεται κάποια περαιτέρω ενέργεια, ενώ εάν είναι θετικοί ο χειρουργός μαστού θα προχωρήσει σε μασχαλιαίο λεμφαδενικό καθαρισμό.
Αξίζει να σημειωθεί πως σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις ογκεκτομής και θετικού φρουρού λεμφαδένα (εώς 2 θετικοί), εφόσον η βλάβη είναι κάτω από 5 εκατοστά και θα ακολουθήσει ακτινοβόληση του μαστού, υπάρχει και η επιλογή της παράλειψης του μασχαλιαίου λεμφαδενικού καθαρισμού. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να συνεκτιμηθούν όλες οι παράμετροι και να υπάρξει ενδελεχής συζήτηση με τον χειρουργό μαστού.
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΨΙΑΣ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΟΥ ΛΕΜΦΑΔΕΝΑ ;
Αντενδείξεις για τη διενέργεια φρουρού λεμφαδένα είναι η προεγχειρητική παρουσία μεταστατικής νόσου στη μασχάλη (που διαγνώσθηκε μέσω του υπερηχογραφήματος και της κλινικής εξέτασης), ο προχωρημένος καρκίνος και η εγκυμοσύνη λόγω της τερατογόνου δράσης των ανιχνευτικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό του. Σ ’αυτές τις περιπτώσεις διενεργείται μαζί με την αφαίρεση του όγκου, απευθείας, μασχαλιαίος λεμφαδενικός καθαρισμός.
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΟΓΚΟΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ;
Το τελευταίο κομμάτι της χειρουργικής θεραπείας είναι το αποδεκτό αισθητικό αποτέλεσμα που προσφέρεται μέσω της ογκοπλαστικής αποκατάστασης και πρέπει να παρέχεται σε όλες τις περιπτώσεις καρκίνου του μαστού. Συνίσταται σε τεχνικές μετακύλισης του αδένα, τοποθέτησης ενθέματος ή διατατήρα κάτω από τον θωρακικό μυ και χρήσης αυτόλογου ιστού, δηλαδή ιστού από το σώμα της ασθενούς, με ή χωρίς τοποθέτηση ενθέματος. Για την επιλογή της μεθόδου παίζει ρόλο το σχήμα, ο όγκος και η πυκνότητα του μαστού, η εντόπιση βλάβης, η χορήγηση ακτινοβολίας και η επιθυμία της ασθενούς.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΦΥΛΑΚΤΙΚΗ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ;
Η επιλογή της προφυλακτικής (αμφοτερόπλευρης) μαστεκτομής αφορά γυναίκες που δεν έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο αλλά έχουν πολλές πιθανότητες να νοσήσουν, όπως συμβαίνει με τις γυναίκες που έχουν μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1 – BRCA2 (κληρονομικός καρκίνος) ή βεβαρυμένο ατομικό και οικογενειακό ιστορικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις η προφυλακτική μαστεκτομή, που στην πλειονότητα των περιπτώσεων ακολουθείται από ογκοπλαστική αποκατάσταση (με ενθέματα ή διατατήρες) μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού κατά 90-95%. Προφανώς, για τη λήψη αυτής της απόφασης χρειάζονται καλά πληροφορημένες και συνδυαστικές διαβουλεύσεις με χειρουργό μαστού, ογκολόγο, γενετιστή και ψυχολόγο.