Η ακριβής αιτία του καρκίνου στον μαστό παραμένει ασαφής, αλλά η παρουσία παραγόντων κινδύνου είναι σίγουρο πως αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης του. Ωστόσο, η παρουσία παραγόντων κινδύνου δε σημαίνει ότι ο καρκίνος θα εμφανισθεί σίγουρα κάποια στιγμή⸱ πολλές γυναίκες με παράγοντες κινδύνου δεν θα νοσήσουν ποτέ. Αντιθέτως, θα εντοπιστούν οι γυναίκες που θα επωφεληθούν περισσότερο είτε μέσω της παρακολούθησης με απεικoνιστικά μέσα είτε μέσω άλλων προληπτικών μέτρων.
Οι παράγοντες που αποδεδειγμένα παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της νόσου είναι οι ακόλουθοι:
Γυναικείο Φύλο
Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται 100 φορές πιο συχνά στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες.
Ηλικία
Ο κίνδυνος μεγαλώνει όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία. Χαρακτηριστικά, οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου εντός δεκαετίας σε ηλικία 20 ετών είναι 0,06%, ενώ στα 70 έτη είναι 3,84%. Από την ηλικία των 75-80 ο κίνδυνος αυτός αρχίζει να εξασθενεί.
Πυκνότητα Μαστού
Οι γυναίκες με (μαστογραφικά) ιδιαίτερα πυκνό μαστό έχουν έως και 5 φορές υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση κακοήθειας σε σχέση με αυτές, αντίστοιχης ηλικίας, που έχουν λιγότερο ή καθόλου πυκνό μαστό.
Λευκή Φυλή
Στις ΗΠΑ το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων αφορά τη λευκή φυλή.
Πρώιμη Έναρξη Περιόδου ή Καθυστερημένη Εμμηνόπαυση
Λόγω του μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος έκθεσης μιας γυναίκας στα κυκλοφορούντα οιστρογόνα, υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος για εμφάνιση κακοήθειας στο μαστό.
Ατεκνία
Οι γυναίκες που δεν έχουν τεκνοποιήσει έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό σε σχέση με αυτές που έχουν. Βέβαια, αυτή η προστατευτική δράση της εγκυμοσύνης είναι εμφανής 10 χρόνια μετά τον τοκετό.
Ηλικία 1ης τεκνοποίησης
Οι γυναίκες που γεννούν για πρώτη φορά μετά τα 30 έτη έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου σε σχέση με αυτές που είναι κάτω από αυτή την ηλικία. Επιπλέον, αυτές που αποκτούν το πρώτο τους παιδί στα 35, έχουν παρόμοιο κίνδυνο με αυτές που δεν έχουν τεκνοποιήσει ποτέ.
Θηλασμός
Η προστατευτική δράση του θηλασμού έχει αναδειχθεί σε πολλαπλές μελέτες και εξαρτάται από το χρονικό διάστημα που διαρκεί (μέχρι τον απογαλακτισμό). Σε μία μελέτη περίπου 50.000 γυναικών εκτιμήθηκε πως για κάθε 12 μήνες θηλασμού υπήρχε 4,3% ελάττωση του σχετικού κινδύνου για καρκίνο στο μαστό.
Καλοήθεις Όγκοι
Συγκεκριμένοι υπότυποι καλοήθων όγκων, ιδιαίτερα αυτοί που παρουσιάζουν ατυπία στη βιοψία, σχετίζονται με μεγαλύτερο κίνδυνο.
Ατομικό Ιστορικό Καρκίνου
Γυναίκες που έχουν ήδη νοσήσει για καρκίνο στο μαστό, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου και στον άλλο μαστό (περίπου 1% κάθε χρόνο μετά την πρώτη επέμβαση).
Οικογενειακό Ιστορικό Καρκίνου
Το 15% των γυναικών με καρκίνο του μαστού έχουν έναν συγγενή με την ίδια νόσο. Τόσο ο αριθμός των συγγενών, ιδίως 1ου βαθμού (μητέρα, αδερφή, κόρη), όσο και η ηλικία που αυτές νόσησαν (οι μικρότερες ηλικίες αυξάνουν τον κίνδυνο), αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου. Χαρακτηριστικά, έχοντας έναν συγγενή 1ου βαθμού με καρκίνο του μαστού διπλασιάζει τον κίνδυνο, ενώ δύο συγγενείς 1ου βαθμού τον τριπλασιάζουν.
Γονίδια
Σε λιγότερο από 10% των περιπτώσεων ο καρκίνος του μαστού οφείλεται σε συγκεκριμένα γονίδια, όπως τα BRCA1, BRCA2, p53, ATM και PTEN. Τα BRCA1/2 είναι τα πιο συχνά και ο δια βίου κίνδυνος για εμφάνιση καρκίνου στο μαστό σε αυτές τις γυναίκες είναι 40-70%.
Επίπεδα Οιστρογόνων – Ανδρογόνων
Τα αυξημένα επίπεδα ενδογενών οιστρογόνων, όπως επίσης της τεστοστερόνης αυξάνουν τον κίνδυνο κακοήθειας στο μαστό.
Ορμονικά Σκευάσματα
Πολλές μελέτες σχετίζουν την θεραπεία υποκατάστασης με ορμόνες στις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με τον καρκίνο στον μαστό. Αυτή η συσχέτιση έχει να κάνει τόσο με τη διάρκεια όσο και με το σκεύασμα που χορηγείται (ο συνδυασμός οιστρογόνου-προγεστίνης έχει μεγαλύτερο κίνδυνο από το οιστρογόνο ως μονοθεραπεία). Αντίστοιχη ηπιότερη δράση έχει και η μακροχρόνια λήψη αντισυλληπτικών, η οποία εξαφανίζεται δέκα χρόνια μετά την διακοπή τους.
Ιστορικό Έκθεσης σε Ακτινοβολία
Η έκθεση του θώρακα σε ακτινοβολία για θεραπεία άλλου είδους καρκίνου (π.χ. λεμφώματος Hodgkin σε μικρή ηλικία) αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα.
Τρόπος Ζωής
Το αλκοόλ και ίσως το κάπνισμα ενοχοποιούνται ως επιβαρυντικοί παράγοντες για εμφάνιση καρκίνου στο μαστό, σε αντίθεση με την προσεγμένη διατροφή και σωματική άσκηση που θεωρούνται προστατευτικοί. Υπολογίζεται πως ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 7-10% με την καθημερινή κατανάλωση 10g αλκοόλ (περίπου 1 ποτό). Επίσης, οι βραδινές βάρδιες εργασίας αναγνωρίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως πιθανός καρκινογόνος παράγοντας.
Παχυσαρκία
Στις μετεμμηνοπαυσιακές παχύσαρκες γυναίκες ο αυξημένος Δείκτης Μάζας Σώματος (υπολογίζεται βάσει βάρους και ύψους) σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Αντιθέτως, στις προεμμηνοπαυσιακές παχύσαρκες γυναίκες ο κίνδυνος αυτός είναι χαμηλός, χωρίς να έχει βρεθεί κάποια επαρκής εξήγηση.
Ύψος
Οι ψηλές γυναίκες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό.