Ο καρκίνος του μαστού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αφορά 1 στις 3.000 κυήσεις με τη μέση ηλικία διάγνωσης να είναι τα 32-38 έτη. Συνήθως γίνεται αντιληπτός λόγω ψηλαφητού μορφώματος στον μαστό.
Αποτελεί μια περίπλοκη κατάσταση, λόγω του διπλού στόχου που έχει η εφαρμογή της θεραπείας⸱ την αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου και την παράλληλη προστασία του εμβρύου. Μπορεί να είναι ένα τραυματικό και εξαιρετικά δύσκολο γεγονός, αλλά η πληθώρα θεραπευτικών επιλογών καθιστά τη μητέρα και το έμβρυο ασφαλές, προσφέροντας ταυτόχρονα την ενδεικνυόμενη αγωγή. Η συνεργασία του χειρουργού μαστού, ογκολόγου, ακτινοθεραπευτή, γυναικολόγου και ψυχολόγου είναι υψίστης σημασίας.
ΠΟΣΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΘΕ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ;
Παρ ’όλο που όλα τα είδη θεραπείας για την αντιμετώπιση της νόσου τελικά θα χορηγηθούν, αλλάζει η χρονική στιγμή που αυτό συμβαίνει. Οι επιλογή του θεραπευτικού πλάνου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως την εντόπιση και το μέγεθος του όγκου, την έκταση της νόσου, το στάδιο της εγκυμοσύνης καθώς επίσης και τις προσωπικές επιλογές της κάθε γυναίκας.
Σε γενικές γραμμές η διενέργεια της χειρουργικής επέμβασης είναι ασφαλής καθ’ όλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ η χημειοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί με ασφάλεια το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της κύησης, όχι όμως το πρώτο. Η ακτινοβόληση του μαστού, η ορμονοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία δεν χορηγούνται κατά την εγκυμοσύνη καθώς είναι πολύ πιθανό να είναι επιβλαβείς για το έμβρυο.
Σε κάθε περίπτωση δε συνίσταται τερματισμός της εγκυμοσύνης, εκτός ίσως κάποιων πολύ επιθετικών μορφών της νόσου που χρειάζονται άμεση αντιμετώπιση (π.χ. φλεγμονώδης καρκίνος). Επιπλέον, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο καρκίνος επηρεάζει την ανάπτυξη του εμβρύου όπως επίσης ότι αυξάνεται ο κίνδυνος κακοήθειας στο παιδί σε κάποια φάση της ζωής του.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ;
Οι επιλογές για την αφαίρεση της κακοήθειας είναι η ογκεκτομή (δηλ. αφαίρεση της βλάβης και διατήρηση του μαστού) και η μαστεκτομή.
Στις εγκυμονούσες προτιμάται συχνότερα η μαστεκτομή, διότι η ογκεκτομή χρήζει πάντα συμπληρωματικής ακτινοβόλησης του μαστού που είναι επιβλαβής για το έμβρυο (σε αντίθεση με τη μαστεκτομή που τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται). Η ακτινοθεραπεία δε γίνεται να καθυστερήσει ώστε να διενεργηθεί μετά τον τοκετό, γιατί αυξάνονται οι πιθανότητες υποτροπής της νόσου.
Εάν η νόσος διαγνωσθεί κατά το τρίτο τρίμηνο, η ογκεκτομή μπορεί να αποτελέσει αποδεκτή επιλογή καθώς η καθυστέρηση της ακτινοθεραπείας είναι μικρή, ειδικά αν προγραμματισθεί χημειοθεραπεία μετά την χειρουργική επέμβαση. Αυτό δεν ισχύει για τις γυναίκες στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο κύησης.
ΠΩΣ ΕΛΕΓΧΕΤΑΙ Ο ΛΕΜΦΑΔΕΝΑΣ ΦΡΟΥΡΟΣ ;
Επιπροσθέτως της αφαίρεσης του όγκου είναι απαραίτητο να ελεγχθούν οι λεμφαδένες της μασχάλης για πιθανή μετάσταση ώστε να καθορισθεί η συμπληρωματική θεραπεία. Για τον σκοπό αυτό, κατά την επέμβαση εντοπίζεται και διενεργείται ταχεία βιοψία του φρουρού λεμφαδένα (δηλ. του λεμφαδένα της μασχάλης που βρίσκεται πιο κοντά στον όγκο) με την χρήση μπλε χρωστικής και ελάχιστα ραδιενεργού ουσίας που εγχέεται γύρω από την θηλή.
Σε περίπτωση εγκυμοσύνης, για την βιοψία του φρουρού λεμφαδένα συνίσταται να αποφεύγεται η χρήση μπλε χρωστικής και πολλές φορές να διενεργείται σε μεταγενέστερο στάδιο της κύησης. Μια εναλλακτική επιλογή είναι η αφαίρεση όλων των λεμφαδένων της μασχάλης (δηλ. μασχαλιαίος λεμφαδενικός καθαρισμός), μία επέμβαση μεγαλύτερης βαρύτητας που προσθέτει διάρκεια στο χειρουργείο και ενδεχομένως περισσότερες επιπλοκές (π.χ. λεμφοίδημα, δυσκινησία άνω άκρου).
ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΗΣ Η ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ;
Η γενική αναισθησία είναι μερικές φορές ελάχιστα επικίνδυνη για το έμβρυο λόγω των φαρμάκων που χορηγούνται. Ο αναισθησιολόγος σε συνεργασία με τον γυναικολόγο και τον χειρουργό μαστού θα αποφασίσουν πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να διενεργηθεί η επέμβαση, ώστε να εκτιμηθεί ποια αναισθησιολογικά φάρμακα και ποιες χειρουργικές τεχνικές είναι οι ασφαλέστερες για την γυναίκα και το έμβρυο.
ΠΟΤΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΟΡΗΓΗΘΕΙ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ;
Η χημειοθεραπεία είναι απαραίτητη επικουρικά σε κάποιες μορφές της νόσου. Δεν χορηγείται στο πρώτο τρίμηνο κύησης λόγω της πιθανής τερατογόνου δράσεως και των ενδεχόμενων αποβολών. Πολλές έρευνες έχουν δείξει πως συγκεκριμένα χημειοθεραπευτικά σχήματα μπορούν να χορηγηθούν ασφαλώς το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο, αν και μπορεί να αυξάνουν την πιθανότητα πρόωρης κύησης, χωρίς αυτό να σημαίνει πως επηρεάζεται η υγεία του εμβρύου.
Αν η διάγνωση τεθεί το πρώτο τρίμηνο και η εγκυμονούσα χρήζει χημειοθεραπείας, τότε η χορήγηση καθυστερεί μέχρι τουλάχιστον το δεύτερο τρίμηνο της κύησης, ενώ αν τεθεί το τρίτο τρίμηνο μπορεί να καθυστερήσει μέχρι αμέσως μετά τον τοκετό. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί το έμβρυο να γεννηθεί μερικές βδομάδες νωρίτερα, ώστε να ξεκινήσει νωρίτερα το θεραπευτικό σχήμα.
Πάντως, η χημειοθεραπεία γενικά δε συστήνεται μετά την 35η βδομάδα ή τις τρεις πρώτες βδομάδες μετά τον τοκετό λόγω πιθανής ελάττωσης των κυττάρων του αίματος με αποτέλεσμα να υπάρχει αιμορραγική διάθεση και ευαισθησία στις λοιμώξεις.
ΠΟΙΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ;
Η ακτινοβόληση του μαστού, η ορμονοθεραπεία και η ανοσοθεραπεία (μονοκλωνικά αντισώματα) δεν θεωρούνται ασφαλείς πρακτικές κατά την κύηση και συστήνεται να χορηγούνται μετά τον τοκετό.
ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΘΗΛΑΣΩ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ;
Ο θηλασμός δεν ενδείκνυται κατά την διάρκεια της θεραπείας, τόσο της χειρουργικής όσο και της επικουρικής.
Αν ο θηλασμός διακοπεί πριν το προγραμματισμένο χειρουργείο, ελαττώνεται η αιματική ροή στους μαστούς και αυτοί γίνονται μικρότεροι, γεγονός που βοηθάει την εκτέλεση της επέμβασης. Επίσης, μειώνεται ο κίνδυνος φλεγμονής και συσσώρευσης γάλατος στην περιοχή της επέμβασης.
Επιπρόσθετα, πολλά φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε όλα τα είδη της επικουρικής θεραπείας (χημειο-, ορμονο-, ανοσοθεραπεία) μπορούν να περάσουν στο μητρικό γάλα, και κατά συνέπεια στο παιδί, και γι’ αυτό ο θηλασμός δεν ενδείκνυται σε αυτές τις περιπτώσεις.