ΠΟΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ – ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΗΣΥΧΩ ?
Ο πόνος στον μαστό (μασταλγία/μαστοδυνία) είναι συχνό σύμπτωμα που εμφανίζεται εώς και στο 70% των γυναικών των δυτικών κοινωνιών. Είναι συχνότερος στις μεγάλες ηλικίες, στις γυναίκες με μεγαλύτερο μαστό και σε αυτές που ασκούνται λιγότερο. Σε πολλές περιπτώσεις επηρεάζεται αρνητικά η σεξουαλική υγεία, ο ύπνος και οι κοινωνικές ή σχολικές δραστηριότητες.
Χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις, τις περισσότερες φορές υποχωρεί, ενώ στο 15% περίπου των περιπτώσεων θα χρειαστεί αγωγή. Αποτελεί σπάνιο σύμπτωμα του καρκίνου του μαστού αφού μόνο στο 0,5-3,3% των περιπτώσεων αποτελεί τη μοναδική εκδήλωση της νόσου. Στις γυναίκες με μασταλγία εφόσον η κλινική εξέταση και η απεικόνιση είναι φυσιολογικές, ο κίνδυνος ανάπτυξης κακοήθειας στο μαστό είναι ο ίδιος με αυτών που δε πονάνε.
ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ;
Ο πόνος στον μαστό χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες: περιοδικός, μη περιοδικός και εξωμαστικός. Οι πρώτες δύο αφορούν τη λεγόμενη αληθή μασταλγία και έχουν παρόμοια αντιμετώπιση, ενώ ο εξωμαστικός πόνος μπορεί να χρειαστεί διαφορετική διαχείριση.
Ο περιοδικός πόνος αποτελεί τα 2/3 των περιπτώσεων αληθούς μασταλγίας και σχετίζεται με τις ορμονικές διακυμάνσεις του εμμηνορρυσιακού κύκλου όπου και πυροδοτείται η ανάπτυξη του μαστικού αδένα. Συνήθως εμφανίζεται μία εβδομάδα πριν την έναρξη του κύκλου, αφορά και τους δύο μαστούς και είναι πιο έντονος στο άνω-έξω τεταρτημόριο (προς τη μασχάλη).
Ο μη περιοδικός πόνος δεν ακολουθεί τον εμμηνορρυσιακό κύκλο, μπορεί να είναι μόνιμος ή διαλείπων, αφορά τον ένα μαστό και έχει ποικίλη εντόπιση. Πιθανά αίτια είναι οι κύστεις, οι ογκώδεις μαστοί, οι διατροφικές συνήθειες (δίαιτα υψηλή σε λιπαρά), ο τρόπος ζωής (κάπνισμα, καφεΐνη), η θεραπεία υποκατάστασης με ορμόνες (στο 1/3 εμμηνοπαυσιακών γυναικών), η μαστίτιδα, η πορεκτασία (διάταση των γαλακτοφόρων πόρων κάτωθεν της θηλής), ο φλεγμονώδης καρκίνος του μαστού, κ.α..
Ο εξωμαστικός πόνος αφορά εστίες εκτός του μαστού που έχουν κοινή νεύρωση με τον αδένα (θωρακικό τοίχωμα, σπονδυλική στήλη) και εμφανίζεται σαν άλγος οπουδήποτε στον αδένα ή στην θηλή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η θλάση του μείζονος θωρακικού μυός (ο κύριος μυς του πρόσθιου θωρακικού τοιχώματος), η αυχενική αρθρίτιδα, η λοίμωξη αναπνευστικού και ο τοπικός τραυματισμός.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ ΚΑΠΟΙΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ;
Οι γυναίκες που εμφανίζουν μασταλγία και έχουν ύποπτα συνοδά ευρήματα όπως αιμορραγικό έκκριμα από τη θηλή, ψηλαφητή μάζα ή αλλαγές στο δέρμα του μαστού, χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης με μαστογραφία ή/και υπέρηχο ή/και βιοψία.
Στις γυναίκες με περιοδικό πόνο ή πόνο και στους δύο μαστούς, που δεν υπάρχουν άλλα ύποπτα ευρήματα στην κλινική εξέταση συνήθως δεν χρειάζεται απεικόνιση, διότι προσφέρει λίγα στην ανεύρεση του αιτίου. Παρ ’όλα αυτά, πολλοί ασθενείς ανακουφίζονται όταν υποβάλλονται σε κάποια απεικονιστική εξέταση, ακόμα και αν διαβεβαιωθούν πως στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων το αποτέλεσμα θα είναι αρνητικό.
Όταν η μασταλγία δεν είναι περιοδική ή αφορά τον ένα μαστό και είναι εντοπισμένη, η εξέταση που θα γίνει εξαρτάται από την ηλικία. Γυναίκες κάτω των 30 ετών υποβάλλονται σε υπέρηχο, μεταξύ 30-39 ετών σε υπέρηχο με ή χωρίς μαστογραφία, ενώ από τα 40 και πάνω σε μαστογραφία και υπέρηχο.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ;
Το χειρουργείο ΔΕΝ ενδείκνυται για την αντιμετώπιση της μασταλγίας εφόσον δεν υπάρχει κάποια παθολογία στο μαστό.
Πρώτης γραμμής θεραπεία είναι τα συντηρητικά μέτρα και η αναλγητική αγωγή. Τα συντηρητικά μέτρα αφορούν τους στηθόδεσμους (καλά εφαρμοζόμενοι, έντονα υποστηρικτικοί στους ογκώδεις–πτωτικούς μαστούς, αθλητικοί κατά την διάρκεια της άσκησης) και οι ζεστές κομπρέσες. Αναλγητικά που έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της μασταλγίας είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη από το στόμα (πχ ασπιρίνη ή δικλοφενάκη) ή τοπικά με μορφή γέλης.
Στην περίπτωση που, παρά την εφαρμογή των παραπάνω μέτρων, ο πόνος εμμένει για έξι μήνες, ίσως χρειαστεί διαφορετικού είδους αγωγή με ταμοξιφαίνη ή δαναζόλη (ορμονοθεραπεία). Προφανώς, αυτή η απόφαση λαμβάνεται μετά από συζήτηση με τον χειρουργό μαστού για τις πιθανές παρενέργειες αυτής της επιλογής (εξάψεις, αρθραλγίες, κράμπες, ξηρότητα κόλπου, πρόσληψη βάρους, άστατος κύκλος).
Επιπλέον, υπάρχουν κάποια μέτρα για τα οποία υπάρχουν ενδείξεις πως είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του πόνου, παρόλο που δεν έχει αποδειχτεί επαρκώς βιβλιογραφικά. Σε αυτά ανήκει η διατροφή με χαμηλά λιπαρά, η αποφυγή καφεΐνης, η βιταμίνη Ε και έλαια που περιέχουν λινοελαϊκό οξύ.
Εάν ο πόνος διαγνωσθεί πως είναι εξωμαστικής προέλευσης, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη μπορεί να ανακουφίσουν. Βέβαια, οι περισσότερες γυναίκες δεν θα τα χρειαστούν εφόσον διαβεβαιωθούν πως προέχεται από θλάση κάποιου μυός, κάκωση άρθρωσης ή λοίμωξη του αναπνευστικού, και για τα οποία θα αντιμετωπισθούν ανάλογα.